Ekranların Gölgesinde Büyüyen Yalnızlık
Çevremizdeki hemen hemen tüm evlerde yaşanan bir sahneyle başlamak istiyorum yazıma. Sahne şu; yemek yemek istemeyen, ağlayan bir bebek. Hiç uğraşmadan farklı yöntemler aramadan, belki iki çıngırak sallamaya üşenerek direk konuya giren ebeveynler. Konu ne??? Kurtarıcı olarak telefondan tabletten çizgi film açmak!!! Ekranda oynayan karakterleri gören bebekler trans haline geçer. Biz de mamayı yediririz ve mutlu son. Acaba mutlu son mu yoksa mutsuz bir geleceğe atılan ilk adımlar mı!!!
Bir restorana gidiyorsunuz. Masalarda keyifli sohbetler, yemekler, kahkahalar… Ama aynı masada bir çocuk var. Sessiz. Elinde tablet. Karşısında ekran, etrafındaki dünyaya kapalı. Belki de üç yaşında bile değil. Kimseyle konuşmuyor. Yemek yemiyor, sadece izliyor. Bir çizgi film karakteri onun dünyası olmuş, gerçek hayattan uzaklaştırmış ve sanal alemde ona hükmediyor.
Bu görüntü artık istisna değil. Alışıldık bir sahne. Ebeveynler, çocukları oyalamak ya da susturmak için teknolojiyi kullanıyor. Tablet bir bakıcıya, telefon bir oyuncak yerine geçiyor. Çocuk ağlamasın, masada problem çıkarmasın diye çizgi film açılıyor. “Aman yesin de neyle izlerse izlesin” deniyor. Ancak fark edilmeyen büyük bir bedel var: Çocuklar artık teknolojiyle büyüyor ama insan ilişkileriyle büyüyemiyor.
Geçtiğimiz günlerde bir öğretmen arkadaşım, anaokulunda yaşadığı bir olayı anlattı. Bir çocuk, arkadaşları oyun oynarken tek başına bir köşede oturuyormuş. Neden katılmadığını sorduklarında “Tabletim yok ki, neyle oynayacağım?” demiş. Oyun kurmayı bilmeyen, oyuncakla değil ekranla büyüyen bir çocuk… Bu sadece bir örnek değil, giderek yaygınlaşan bir tablo.
Bir aile danışmanı, seanslarında 7 yaşındaki çocukların bile konuşmaktan kaçındığını, göz teması kuramadığını anlatıyor. Diyor ki:
“Bazı çocuklar duygularını tanımıyor, çünkü hiçbir zaman kelimelerle ifade etmeye ihtiyaç duymamışlar. Ekran onlara hep hazır duygular sunmuş.”
Sonuç mu?
Anne-babadan uzaklaşan, paylaşmayı bilmeyen, duygularını ifade etmekte zorlanan bir nesil… Ekranla susturulan çocuklar büyüyünce sessiz kalıyor. Aileyle bağ kurmakta, arkadaş edinmekte, konuşmakta zorlanıyorlar. Ve bir gün o çocuk, odasında saatlerce bilgisayar başında ama duygusal olarak kimseye yakın olmayan bir genç olarak karşımıza çıkıyor.
Teknolojiyle tanışmak elbette kötü değil. Ancak bebeklikten itibaren ona teslim olmak; duygu gelişimini, sosyal becerileri, empatiyi, bağ kurma yetisini törpülüyor. Tabletten önce bir bakış, çizgi filmden önce bir kelime, telefondan önce bir dokunuş gerek.
Çocuklar bizden sadece sessizlik değil, sevgi, ilgi ve ilişki bekliyor.
Unutmayalım:
Bir çocuğu susturmak kolaydır, ama onu duymak, anlamak ve büyütmek gerçek emektir.
Eğer biz konuşmazsak, ekranlar konuşmaya devam edecek. Ve biz çocuklarımızı değil, sadece sessizliklerini büyüteceğiz…
Ne Yapmalı?
Ekranlarla büyüyen değil, ilişkilerle gelişen çocuklar yetiştirmek mümkün. İşte birkaç basit ama etkili adım:
- 0–3 yaş arasında ekranı sınırla, mümkünse hiç gösterme. Bu dönemde çocuk için en önemli uyarıcı anne-babanın yüzü ve sesidir.
- Yemek yerken ekran değil, sohbet olsun. Çocukla birlikte yemek yeme alışkanlığı, onun sosyal ve dil gelişimini destekler.
- Oyalamak yerine oyun oyna. Birlikte kitap okuyun, lego yapın, hikâye uydurun. 5 dakikalık gerçek temas, 1 saatlik ekran izlemeye bedeldir.
- Çocuğun duygularını tanımasına yardım et. “Üzgün müsün, kızdın mı, mutlu musun?” gibi sorularla onu konuşmaya teşvik et.
- Rol model ol. Eğer siz sürekli telefona bakıyorsanız, çocuğunuzun başka bir şey yapmasını bekleyemezsiniz. Önce sizin ekrandan uzaklaşmanız gerekir.
Çocuklar dijital çağda yaşıyor, bu bir gerçek. Ama onların ruhunu, gelişimini, hayal gücünü ve bağ kurma yetilerini biz şekillendiriyoruz. Tablet değil, temas. Ekran değil, empati.
İşte geleceğin sağlıklı bireyleri böyle yetişir.
