Hakan YANDIM tarafından oluşturulan bu kitap, bilgisayar kullanıcılarını Web 2.0 araçlarını etkin kullananlar ve diğerleri olarak ikiye ayırır ve bu araçları öğrenmenin kısayolunu sunar. Kitap, 10 saatlik, 15 bölüm ve 85 videodan oluşan kapsamlı bir çevrimiçi eğitimin içeriğini temel alır ve bu eğitim tamamlandığında Dijital UDEMY sertifikası sunulmaktadır. Yazar Hakan YANDIM, bilgisayar ve öğretim teknolojileri alanında lisans, eğitim yönetimi alanında yüksek lisans derecelerine sahip bir eğitimci ve yazardır. Türkiye’nin önde gelen kurumsal firmalarına bilişim teknolojileri eğitimleri vermiş, öğretmen, idareci ve koordinatör olarak görev yapmış, 2 milyondan fazla kullanıcıya ulaşan uzaktan eğitim projelerinde yer almıştır. Uluslararası UDEMY platformunda “en çok satan” etikete sahip beş eğitimi bulunmakta olup, 104 ülkeden 60.000’den fazla kursiyeri vardır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından “Yılın Fark Yaratan Öğretmeni” seçilmiş ve “Küresel Öğretmen Ödülü”ne layık görülmüştür. Ayrıca, Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Bilişim Ağı için hazırladığı yedi ayrı kurs programıyla en fazla eğitime sahip eğitmen unvanını kazanmış, bu eğitimleri 1 milyondan fazla öğretmene ulaşmıştır. Yazar, Temel ve İleri Seviye Office eğitimlerinde de görev almış, binlerce kişiye ücretsiz eğitimler vermiş ve üniversitede İleri Excel eğitimleri vermeye devam etmektedir.
Web 2.0 Araçları Hakkında Genel Bilgiler
Web 2.0 araçları, bilgisayara herhangi bir program kurmadan çevrimiçi içerik oluşturmaya ve başkalarıyla aynı içerik üzerinde ortak çalışmaya olanak tanır. Bu araçların çoğu ücretsizdir ve içeriklere internet bağlantısı olan her yerden erişilip düzenleme yapılabilir. Birçok aracın mobil uygulaması da mevcuttur. Farklı amaçlar için yüzlerce Web 2.0 aracı bulunmakla birlikte, bu kitapta önerilenler genellikle ücretsiz ve kolay kullanımlıdır. İnternet deneyimini iyileştirmek için, Web sayfalarındaki reklamlardan Adguard gibi eklentilerle kurtulmak ve tarayıcıların çeviri özelliğinden faydalanarak araçları Türkçe kullanmak mümkündür. Kişisel e-posta adreslerinin reklam e-postalarıyla dolmasını önlemek için Temp Mail gibi geçici e-posta uygulamaları kullanılması tavsiye edilir.
Web Versiyonlarının Evrimi
Kitapta, web’in farklı versiyonları açıklanmaktadır:
• Web 1.0, internetin ilk dönemi olup kullanıcıların yalnızca izleyici konumunda olduğu, içerik ekleme yetkisine sahip olmadığı web sayfalarını ifade eder.
• Web 2.0, kullanıcıların etkileşim kurmasına, içerik oluşturmasına, yorum yapmasına ve paylaşımda bulunmasına olanak tanıyan bir dönemdir. YouTube, Wikipedia, Facebook, Twitter ve Instagram gibi popüler siteler bu dönemde ortaya çıkmıştır.
• Web 3.0, 2010 yılında başlamış ve yapay zekânın ön plana çıktığı, makinelerin insan gibi bilgiyi çözümleyip yorumlayabildiği ve içerik üretebildiği bir dönemi temsil eder.
• Web 4.0, makinelerin insan beyniyle doğrudan etkileşim kuracağı, veriyi algılayıp öğreneceği ve kişisel verilerin bulut teknolojilerinde depolanacağı bir dönemi öngörür.
• Web 5.0, sensör verilerinin artacağı, akıllı cihazların ve sesli asistanların duygusal durumları tahmin etmeye kadar gidecek geniş bir veri anlamlandırmasının beklendiği, kullanıcıların verileri üzerinde tam kontrole sahip olacağı ve dijital kimliklerini güvenli bir şekilde kullanabileceği bir geleceği işaret eder.
PDF ve Dosya Dönüştürme Araçları
PDF (Portable Document Format), belgelerin kolaylıkla görüntülenebilmesini sağlayan taşınabilir bir dosya biçimidir. PDF dosyaları üzerinde düzenleme ve dönüşüm yapma ihtiyacı doğmuştur. İlovepdf.com, sodapdf.com, pdfcandy.com gibi Web 2.0 araçları bu işlemler için kullanılabilir. Özellikle ilovepdf.com, PDF birleştirme, ayırma, sıkıştırma, Office belgelerine (Word, Excel, PowerPoint) dönüştürme, düzenleme (metin, resim, şekil ekleme), JPG resim dosyasına dönüştürme ve diğer işlemleri (sayfa numarası ekleme, filigran, döndürme, HTML’den PDF’ye, kilidi açma, koruma, düzenleme, PDF/A’ya dönüştürme, onarma, imzalama) kolayca yapmaya imkan tanır. Ayrıca, Zamzar.com gibi web sayfaları farklı dosya türleri arasında dönüşüm yapmayı sağlar, Adobe Scan gibi mobil uygulamalar ise kağıt belgeleri PDF’e dönüştürebilir.
Ses, Video ve Ekran Kaydetme Araçları
Projelerde telif hakkı olmayan müzik ve video kullanmak önemlidir. YouTube Ses Kitaplığı’nın yanı sıra Danosongs.com, Musopen.org, Videvo.net, Pexels.com gibi birçok ücretsiz kaynak bulunmaktadır. Ses ile ilgili işlemler için 123apps.com.tr gibi araçlar kullanılarak ses kaydetme, kesme, birleştirme gibi işlemler yapılabilir. Video işlemleri de benzer şekilde 123apps.com.tr ve beecut.com gibi siteler üzerinden kesme, birleştirme, kaydetme gibi fonksiyonları sunar. Ekran kaydı almak için WeVideo.com gibi çevrimiçi araçlar bilgisayara program kurmadan ekran kaydı almayı sağlar. Shazam uygulaması dinlenen müziklerin ismini bulmaya, Remove-Vocals müziği enstrümentale çevirmeye, Animoto.com fotoğraf, metin ve videoları birleştirerek yeni videolar oluşturmaya, Unscreen.com ve Canva video arka planını kaldırmaya yarar. Video Speed Manager Chrome eklentisi ise videoların oynatma hızını kontrol etme imkanı sunar.
Bulut Depolama Araçları ve Dokümanlar Üzerinde Ortak Çalışma
Bulut depolama, verileri (dosya, klasör) internet üzerinde saklama ve internet bağlantısı olan her cihazdan erişim sağlama imkanı sunar. Google Drive (15 GB ücretsiz), Dropbox (2 GB ücretsiz), OneDrive (5 GB ücretsiz), Yandex Disk (10 GB ücretsiz) gibi popüler bulut depolama hizmetleri bulunmaktadır. Bu hizmetler, dosya ve klasör yüklemenin yanı sıra verileri başkalarıyla kolayca paylaşma olanağı da sunar. Yüksek boyutlu dosyaları e-posta sınırlamaları olmadan paylaşmak için WeTransfer, Dosya.org, Transfernow.net/tr, Dosya.co ve Dosya.tc gibi Web 2.0 uygulamaları kullanılabilir. Google Dokümanlar, E-Tablolar ve Slaytlar gibi araçlar sayesinde kullanıcılar, bilgisayarlarına program kurmadan metin belgesi, elektronik tablo ve slayt oluşturabilir, ayrıca belirledikleri kişilerle bu belgeler üzerinde ortak çalışma imkanı bulabilirler.
Sunum Oluşturma ve Paylaştırma Araçları
Web 2.0 araçları kullanarak sunum oluşturmanın temel avantajları arasında, internet bağlantısıyla her yerden erişim ve düzenleme yapabilme ile bilgisayara program kurma gereksiniminin olmaması yer alır. Google Slaytlar, sunum oluşturmak ve paylaşmak için sıkça kullanılan bir araçtır. Boş sunular veya şablonlar kullanılarak yeni sunumlar oluşturulabilir. Sunumlara isim verilebilir, yeni slaytlar eklenebilir, slayt düzenleri ve temaları belirlenebilir. Google Slaytlar’ın menüleri (Dosya, Düzenle, Görünüm, Ekle, Biçim, Slayt, Düzenle, Araçlar, Eklentiler, Yardım) zengin özellikler sunar, örneğin resim, ses, video, şekil ekleme, biçimlendirme, slayt geçişleri ve animasyonlar uygulama gibi. Sunumlar oynatılabilir ve Paylaş düğmesi aracılığıyla link olarak veya indirilerek paylaşılabilir. Diğer sunum oluşturma araçları arasında Genial.ly, Emaze, Piktochart ve Prezi bulunur. SlideShare ise sunum paylaşma ve hazır sunum bulma olanağı sunar. Canva.com veya mobil uygulaması üzerinden profesyonel sunumlar hazırlanabilir, ayrıca sunumu sesli ve görüntülü olarak anlatıp video olarak kaydederek paylaşma özelliği de bulunur.
Görsel Oluşturma ve Düzenleme Araçları
Telif hakkı olmayan görseller bulmak ve indirmek için Google Görsel Arama’nın “Kullanım Hakları” filtresiyle (Creative Commons lisansları) veya Flickr, Unsplash, Freepik gibi siteler kullanılabilir. Projelerde kullanılmak üzere ikon resimler Flaticon, IconArchive, IconPacks gibi sitelerden bulunabilir. images.google.com ile benzer görseller aranabilir. PNG resimler (arka plansız şeffaf görseller) tasarımlar için önemlidir ve remove.bg, PhotoScissors gibi araçlarla resimlerin arka planı kolayca kaldırılabilir. Iloveimg aracı, görseller üzerinde boyutlandırma, sıkıştırma, kırpma ve türler arası dönüşüm gibi düzenlemeler yapmaya olanak tanır. Görsel oluşturma araçları arasında Canva.com, logo, afiş, broşür ve sosyal medya görselleri gibi birçok tasarımı binlerce şablon arasından seçerek hazırlama imkanı sunar. Profil fotoğrafları yerine kişisel simgeler (avatar) oluşturmak için face.co kullanılabilir. Belirlenen kelimelerin bir şekil içerisine yerleştirilmesiyle oluşan kelime bulutları için WordArt.com/create sıkça tercih edilen bir araçtır. Toonme.com ise fotoğrafları kolayca karikatürize etmeye yarar. İnternet üzerinde ekran görüntüsü almak için Lightshot gibi Google Chrome eklentileri kullanılır.
Zihin Haritası Oluşturma Araçları
Zihin haritası veya kavram haritası, birbiriyle ilişkili öğeleri gruplayarak ve bunları özet halinde görmeyi sağlayan görsellerdir. Beyin fırtınası veya konu anlatımı için oldukça faydalıdır. MindMeister.com, zihin haritaları oluşturmak için kullanılan bir araçtır. Ücretsiz versiyonu üç zihin haritası oluşturmaya izin verir ve haritalara isim verme, alt gruplar oluşturma, görsel ayarlar yapma gibi özellikler sunar. Hazırlanan haritalar sunum haline getirilebilir, dışa aktarılabilir (farklı formatlarda) veya başkalarıyla ortak çalışma için paylaşılabilir. Diğer zihin haritası araçları arasında Popplet, Bubbl.us, Miro, Creately, Spider Scribe ve Wise Mapping sayılabilir.
Form Oluşturma Araçları
Web 2.0 araçları, kişilerden bilgi toplamak, anket yapmak veya değerlendirme amaçlı sınavlar hazırlamak için formlar oluşturmaya olanak tanır. Google Formlar, bu amaçla kullanılan yaygın bir araçtır ve hızlı bir şekilde çok sayıda kişinin bilgisini toplamayı sağlar. Boş bir form veya şablonlar (örn: Sınav şablonu) üzerinden form oluşturulabilir. Form başlığı ve açıklaması girilebilir, farklı soru tipleri (Kısa Yanıt, Paragraf, Çoktan Seçmeli, Onay Kutuları, Açılır Menü, Dosya Yükleme, Doğrusal Ölçek, Çoktan Seçmeli Tablosu, Onay Kutusu Tablosu, Tarih, Saat) eklenebilir. Sorulara görsel ve video eklenebilir. Formun temasını değiştirmek, renk ve resim belirlemek mümkündür. Form ayarları (e-posta toplama, düzenleme izni, yanıt sınırlaması, test modu) yapılandırılabilir ve form önizlenebilir. Formlar e-posta, link veya yerleştirme kodu ile paylaşılabilir; ayrıca başkalarıyla ortak çalışma imkanı da bulunur. Form yanıtları grafik olarak görülebilir ve e-tabloya dönüştürülebilir. Uzun form linklerini kısaltmak için kısa.link, QR kod oluşturmak için karekodolustur.com gibi araçlar kullanılabilir.
Oylama Yapma ve Anlık Görüş Toplama Araçları
Bir etkinlik sırasında katılımcıların fikirlerini toplamak veya oylama yapmak için Web 2.0 araçlarından faydalanılabilir. Sli.do, anlık geri bildirim almak için slaytlar oluşturmayı sağlar. Üyelik sonrası yeni etkinlikler oluşturulabilir, soru tipleri seçilebilir ve etkinlik başlatılarak kullanıcılardan geri bildirim toplanabilir. Kullanıcılar etkinlik kodunu kullanarak katılır ve yanıtlar anlık olarak görüntülenebilir. Aynı Slido’yu farklı gruplara uygulamak için sonuçlar sıfırlanabilir. AnswerGarden, kişilerin fikirlerini kelime bulutuna dönüştüren pratik bir araçtır ve üyelik gerektirmez. Bir etkinlik başlatılıp başlık girilebilir, etkinlik ayarları (Beyin Fırtınası, Sınıf Modu, Moderatör Modu, Kilitli Mod, cevap uzunluğu, yönetici şifresi, hatırlatma e-postası, spam filtresi, büyük/küçük harf duyarlılığı, yerel keşfedilebilirlik) belirlenebilir. Etkinlik oluşturulduktan sonra link veya embed kodu ile kişilerle paylaşılır, fikirler toplanır ve kelime bulutu olarak görüntülenir.
Değerlendirme Yapma Araçları
Web 2.0 araçları online değerlendirmeler yapmak için kullanılabilir. Socrative, etkileşimli çevrimiçi sınavlar hazırlama ve sonuçları raporlama hizmeti sunan web tabanlı bir uygulamadır. Ücretsiz üyelik seçeneği mevcuttur. Socrative arayüzü Launch (Sınavı başlatma), Quizzes (Sınav hazırlama), Rooms (Oda tanımlama), Reports (Raporlama) ve Results (Anlık sonuç görüntüleme) bölümlerinden oluşur. Çoktan seçmeli, doğru/yanlış ve kısa cevap türlerinde sınavlar oluşturulabilir. Sınavlar yayınlandıktan sonra öğrenciler oda ismini kullanarak katılabilir, soruları yanıtlayabilir ve anlık geri bildirim alabilirler. Sınav bitirilebilir ve raporlar (Excel, bireysel PDF’ler, özet PDF) alınabilir. Zipgrade.com aracı ise PDF şeklinde online sınavlar yapmayı sağlar. Kullanıcılar optik form üzerine işaretleyerek cevaplarını gönderir ve önceden hazırlanmış cevap anahtarı ile sonuçlar hızlıca görüntülenebilir. Üyelik sonrası cevap anahtarı ve optik formlar oluşturulabilir, sınıflar ve öğrenciler eklenebilir. Sınavlar sisteme yüklenebilir ve link veya sınav kodu ile öğrencilerle paylaşılır. Öğrenciler linke tıklayarak sınava katılır, soruları çözer ve optik forma işaretler. Öğrenci sonuçları görüntülenerek kimin hangi şıkları işaretlediği ve puanı görülebilir.
Eğlenceli Ölçme Materyali (Eğitici Oyun) Oluşturma Araçları
Konu değerlendirmesini veya öğrenmeyi kalıcı hale getirmeyi eğlenceli hale getirmek için eğitici oyunlar oluşturulabilir. Wordwall.net, bu amaçla kullanılan ve hem interaktif hem de yazdırılabilir etkinlikler oluşturmayı sağlayan bir araçtır. Wordwall, Quiz, Çapraz Bulmaca, Labirent Takibi gibi tanıdık klasiklerin yanı sıra sınıf yönetimi araçlarını da içeren bir şablon sistemi kullanır. Etkinlikler bir şablon seçilerek ve içerik girilerek hızlıca oluşturulabilir. Oluşturulan etkinlikler tek bir tıklamayla farklı şablonlara dönüştürülebilir, bu da zaman kazandırır ve farklılaştırma imkanı sunar. Etkinlikler düzenlenebilir ve herkese açık ya da gizli olarak ayarlanabilir. İnteraktif etkinlikler farklı temalarda (grafikler, yazı tipleri, sesler) sunulabilir; zamanlayıcı ve zorluk ayarları gibi seçenekler mevcuttur. Wordwall etkinlikleri, öğrenci ödevleri olarak kullanılabilir ve her öğrencinin sonuçları kaydedilir. Etkinlikler link, e-posta, sosyal medya aracılığıyla paylaşılabilir veya bir HTML kodu kullanılarak web sitelerine yerleştirilebilir. Etkinlik oluşturma süreci, şablon seçimi, soru ve şık ekleme, görsel ekleme ve doğru şıkkı işaretleme adımlarını içerir. Etkinlikler ödev olarak atanabilir; teslim tarihi, cevapların görünürlüğü, skor tablosu ve yeniden başlatma seçenekleri belirlenebilir. Öğrenciler verilen link üzerinden etkinliğe katılır ve sonuçlar öğretmenin Wordwall hesabında görüntülenebilir.
