Problem temelli öğrenme, öğrencilerin gerçek yaşamda karşılaşabileceği problemlerin öğretmen tarafından sınıf ortamına taşınmasına ve öğrencilerin bilimsel adımları takip ederek bu problemleri çözmesine dayanmaktadır (Dursun, 2019; Karakuş, 2021; Şenocak ve Taşkesenligil, 2005). Problem temelli öğrenmede öğrenciler karşılaştıkları problemin üzerinde düşünür, bu problemlerin olası sebeplerini tespit eder, problemi çözebilecek alternatif çözümler belirler. Böylece öğrenci çözüm için gerekli bilgileri toplama aşamasına geçer. Topladığı bilgileri bütüncül bir şekilde değerlendiren öğrenci, çözüme bilimsel yollarla ulaşmış olur. Bu süreçte öğretmen rehber durumundadır. Problemleri sınıf ortamına getirerek yapılandırır, öğrenciler için çözüme giden yolu kolaylaştırır ve öğrencilerin kendi çözüm süreçlerini sürdürmelerine yardımcı olur.
Bilimsel araştırma sürecini merkeze alan problem temelli öğrenme modelinde öğrenciler, neden sonuç ilişkisi kurmayı öğrenirken sorgulama ve araştırma yeterliklerini de geliştirirler. Bu süreçte ders materyalleri dışındaki kaynaklara da başvuran öğrenciler zengin bilgi kaynaklarına ulaşır ve buradaki bilgilerden hareketle problemin çözümü için özetleme, akıl yürütme, eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme gibi üst düzey düşünme becerilerini harekete geçirirler (Güven, 2015).
Problem temelli öğrenme sürecinde kullanılan bilimsel yöntem basamaklarını Kaplan ve Korkmaz (2001) şu şekilde sıralamıştır:
- Problemin farkına varılması ve tanımlanması: Bu aşamada öğretmen tarafından sınıfa getirilen gerçek yaşam probleminin öğrenciler tarafından anlaşılması için çalışmalar gerçekleştirilir. Öğrenciler problemin farkına varır ve onu tanımlar.
- Problemin tam ve doğru olarak açıklanması: Öğrenciler, bu aşamada tanımlanan problem ile ilgili ön bilgilerini harekete geçirir ve yaşantılarıyla problem durumu arasında bağlantı kurar.
- Problemi çözmek için gerekli olan bilgilerin tanımlanması: Bu aşamada öğrenciler, problemi çözmek için hangi bilgilere ihtiyaç duyduklarını belirlerler.
- Bilgi toplamak için gerekli olan kaynakların belirlenmesi: Öğrenciler, problemi çözmek için ihtiyaç duydukları bilgilere nasıl ulaşacaklarını belirler ve kaynaklara ulaşarak gerekli bilgileri elde ederler.
- Olası çözümlerin oluşturulması: Bu aşamada öğrenciler, elde ettikleri verilerden hareketle problemin olası çözüm yollarını listelerler.
- Çözümlerin analiz edilmesi: Belirlenen olası çözüm yolları tek tek analiz edilerek bu aşamada problem çözülmeye çalışılır. İhtiyaç duyulması hâlinde yeni olası çözümler belirlenir ve bu çözüm yolları denenir. Son durumda bu basamakta problem çözülür.
- Çözümün sözlü ya da yazılı rapor hâlinde sunulması: Son aşamada öğrenciler süreç boyunca yaşadıkları deneyimleri raporlaştırırlar. Problemin çözümü için yapılan işlemler kayıt altına alınır. Bu raporlar diğer öğrencilerle paylaşılır.
Teknoloji odaklı öğrenme senaryoları içeriğinde problem temelli öğrenme basamakları sıklıkla web araçlarıyla desteklenir. Örneğin teknoloji aracılığıyla öğrenciler, problem çözümü için gruplarında iş birlikli çalışmayı mümkün kılan araçlarla çalışmalarını birbirleriyle daha hızlı ve güvenli şekilde paylaşabilir, problemin anlaşılmasında kavram haritalarından faydalanabilir, zihin haritaları ile çözümleri organize edebilir, olası çözüm yollarının belirlenmesinde yapay zekâ destekli araçlardan yardım alabilir, farklı çözüm yollarını simülasyon araçlarıyla gerçekleştirebilirler. Böylece probleme dayalı öğrenmede öğrenciler, teknoloji aracılığıyla üst bilişsel becerilerini kullanarak gerçek bir problemle başa çıkma konusunda desteklenmiş olur (NOVIGADO, 2021). Aşağıda problem temelli öğrenmenin teknoloji odaklı öğrenme senaryolarında nasıl uygulanabileceğine dair iki örneğe yer verilmiştir.
ÖRNEK 1
Ders: Matematik
Yapay Zekâ Uygulamaları Öğretmen El Kitabı 21. sayfada yer alan “İnternetteki Büyük Tehlike” başlıklı metin okunur. “İnternette Büyük Tehlike: Deepfake” isimli video öğrencilere izletilir. Video tamamlandıktan sonra öğrencilere “Bu karışıklığın önlenmesi için siz olsaydınız nasıl bir yol izler- diniz?” diye sorulur ve cevaplarını dijital pano ya da post-it (yapışkan not) oluşturma araçla- rından birini kullanarak belirtmeleri istenir. Elde edilen cevaplar sınıfça değerlendirilir. En kulla- nışlı olduğuna karar verilen yöntem ile ilgili slogan hazırlanır. Öğretmen, öğrencileri 3-5 kişilik gruplara ayırır ve her grubun poster ve afiş oluşturma araçlarından birini kullanarak poster hazırlamasını ister. Oluşturulan posterler değerlendirilir ve en yüksek puanı alan poster sınıf panosuna asılır.
Örnek 2
Ders: Fen Bilimleri
Öğretmen, öğrencilere “Bir yaz günü, Ayşe ve Fatma sahildeki kumda yürümeye başladılar. Ayşe, her adımında ayaklarının kuma batmasından dolayı yürümekte zorlanıyordu. Fatma ise kumda rahatça yürüyebiliyordu. Fatma neden kumda rahatça yürürken Ayşe yürümekte zorlandı?” sorusunu sorarak öğrencilerin dikkatini katı basıncı konusuna çeker. Öğrenciler öğretmenin sorusundan yola çıkarak problemi tanımlar, olası sonuçları değerlendirir. Öğretmen, öğrencilerinden gelen fikirler ile kontrollü bir tartışma ortamı oluşturur. Tartışma ortamı ile öğrencilerin düşüncelerini açıkça ve etkili bir şekilde paylaşmalarını sağlar. Öğrencilerin katılımıyla basınç kavramına yönelik farkındalık kazandırır. Öğrencilere “Basıncı bir kelime ile anlatacak olsaydınız bu kelime ne olurdu?” sorusunu yöneltir. Öğrenci cevaplarından hareketle etkileşimli tahtadan kelime bulutu oluşturma araçlarını kullanarak kelime bulutu oluşturur. Kelime bulutu ile öğrencilerin sorun hakkındaki fikirleri bir araya getirilir. Etkinlik tamamlanınca öğretmen, katı basıncına yönelik hazırladığı sunumu öğrencilerle paylaşır ve problemi çözmek için gerekli bilgiler hakkında farkındalık oluşturur. Sunum sırasında öğrencilere sorular sorarak tartışma ortamı oluşturur. Öğrenciler, gruplar hâlinde çalışmaya teşvik edilir ve grupların kendi aralarında iş bölümü yapmaları sağlanır. Gruplar, farklı kaynaklardan araştırma yaparak problemin çözümü için gerekli olan bilgileri bir araya getirirler. Sınıfta topladıkları bilgileri ve çözüm önerilerini paylaşmak üzere etkileşimli sunum araçları ile bir sunum hazırlarlar. Sunumların içeriğindeki çözüm önerileri öğrenciler arasında değerlendirilir, yorumlar ve öneriler sunulur. Bu doğrultuda gerekli düzeltmeler yapılır ve EBA duvarda her grubun çözüm önerileri raporu tüm sınıf ile paylaşılır.
Kaynak: YENİLİKÇİ YAKLAŞIMLARLA TEKNOLOJİ ODAKLI ÖĞRENME SENARYOLARI İÇIN ÖĞRETMEN EL KITABI – MEB YEĞİTEK
